Từ xa xưa, người dân tộc Jrai vùng thung lũng Cheo Reo luôn tin vào câu chuyện linh thiêng: với chiếc gươm, Pơtao Apui (Vua Lửa) là người duy nhất có thể gọi được thần linh để cầu thần ban mưa về tưới mát ruộng rẫy. Và câu chuyện đó đã mang đến núi rừng đại ngàn Gia Lai một lễ hội văn hóa dân tộc vô cùng đặc sắc, một lễ hội văn hóa tín ngưỡng dân gian của người đồng bào Jrai (Jarai): lễ hội cầu mưa của người Jrai ở Gia Lai.
Lễ hội cầu mưa Yang Pơtao Apui của người Jarai
Lễ hội cúng cầu mưa của người Jrai tại huyện Phú Thiện tỉnh Gia Lai được gọi là Lễ cúng cầu mưa Yang Pơtao Apui được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1877/QĐ-BVHTTDL ngày 8/6/2015.
Lễ cầu mưa mang đậm nét huyền bí, là văn hóa dân gian đặc trưng của người dân tộc Jrai. Lễ cúng cầu mưa gửi gắm mong ước của người đồng bào dân tộc Jarai, ước muốn thần linh ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân làng có khỏe tốt và được ấm no, hạnh phúc…
Cứ đến khoảng tháng 4 hằng năm, Pơtao Apui lại làm lễ cúng cầu mưa. Và nếu vùng nào bị hạn hán, người dân cũng lại đem lễ vật đến thỉnh cầu Pơtao Apui giúp đỡ cầu mưa. Trong vòng một tháng, Pơtao Apui làm tối đa 3 lần lễ cúng cầu mưa. Người đồng bào Jrai tin rằng, những lời khấn cầu mưa của Pơtao Apui chỉ được linh nghiệm khi đó là ước mong chung của cả bản làng.
Độc đáo Lễ hội cầu mưa của người Jrai ở Gia Lai
Người dân tộc Jrai ở Gia Lai còn gọi mưa là “Hơ Jan” và rất tôn trọng mưa, vì mưa giúp họ “trốn” được cái nóng oi bức, bỏng rát, giúp ruộng nương tươi tốt, mùa màng bội thu, cho người Jrai được no cái bụng.
Cứ đến hẹn lại lên, khi vào mùa hạn hán, khoảng tháng 4-5, người đồng bào dân tộc Jrai luôn tất bật, rộn ràng để chuẩn bị cho lễ hội cúng cầu thần mưa một cách chu đáo nhất.
Người Jrai chuẩn bị chu đáo, trang nghiêm trong lễ cầu mưa
Lễ cầu mưa chỉ được thực hiện bởi các Pơtao Apui. Địa điểm được chọn để thực hiện nghi Lễ cúng cầu mưa Yang Pơtao Apui là vị trí bên cửa hông phía mặt trời trời mọc. Đồng bào Jrai sẽ chuẩn bị trước 1 ghè rượu ngon, sáp ong se thành từng cây nến, gạo nếp đẹp, thịt cắt khúc bày sẵn,…
Khi vào làm lễ, người phụ tá sẽ ngồi về hướng lễ vật, cắm vòi rượu cúng của Pơtao Apui vào ghè rượu cần, đầu cần xoay về hướng người cắm. Bắt đầu làm lễ, người phụ tá xoay hướng cần về phía đối diện, rồi vái 3 lạy, sau đó thắp nến. Tiếp đến, Pơtao Apui sẽ ngồi vào chỗ của người phụ tá, lạy 3 lạy chào thần linh và rót nước vào ghè rượu (bằng tay phải), tay trái cầm lấy cổ tay phải trong lúc rót rượu.
Pơtao Apui mời các vị thần như thần Núi, thần Sông, thần Gỗ… dùng gạo trong tô. Tiếp đó, tay trái tiếp tục nắm cổ tay phải, vừa khấn vừa lấy thịt ném 3 lần ra phía trước.
Để hoàn tất nghi lễ, Pơtao Apui rót rượu vào tô, đổ lên mộ các Pơtao đã mất, nói nguyên nhân của nghi lễ và cầu xin thần linh ban mưa cho dân làng. Khi Pơtao Apui quay về ghè và uống rượu, chiêng trống bắt đầu nổi lên, người phụ tá cũng từ từ đứng lên và thực hiện các động tác “đại bàng cất cánh” để đưa lời khẩn cầu đến với các vị thần linh. Những giọt “nước thánh” sau đó được vẩy ra, kết thúc nghi lễ cầu mưa. Và chuẩn bị cho tiệc rượu quây quần của bản làng.
Người Jrai say đắm trong tiệc rượu rộn ràng sau lễ cầu mưa
Sau lễ cúng cầu mưa, trong ngôi nhà rông, những bình rượu ghè được mở nắp, mùi bắp non ngòn ngọt say say lan tỏa khắp cả bản làng.
Thanh niên khỏe mạnh là những người đầu tiên khui bình, khai tiệc rượu. Dân làng uống rượu trong niềm vui hân hoan say đắm.
Quanh nhà rông, tiếng cồng chiêng, tiếng trống được cất lên nhịp nhàng cùng với nhịp xoang nhảy múa của những người phụ nữ, hòa quyện cùng ché rượu cần sóng sánh.
Sau tiệc của các thanh niên trẻ là đến lượt các cụ già, cùng nhâm nhi rượu cần trong tiếng cồng tiếng chiêng,..
Mọi người đến với lễ cầu mưa, với tiệc rượu bằng cả tấm lòng thành kính. Lễ hội còn là “sợi dây” giúp thắt chặt tình đoàn kết của bản làng. Đồng thời, cũng là dịp để nhắc nhở thế hệ trẻ cùng con cháu luôn ghi nhớ và giữ gìn, phát huy những nét truyền thống đặc trưng, bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình.
Theo: Reiview Gia Lai
Nguồn tham khảo:
- https://baophapluat.vn/doc-dao-le-hoi-cau-mua-cua-yang-potao-apui-o-gia-lai-post474000.html
- http://bienphongvietnam.gov.vn/le-cung-cau-mua-cua-nguoi-jrai-gia-lai.html
